Bu namazın İbrahim makâmında kılınması: Hullet makâmına işarettir.
Zemzem: Hakikat ilimlerine işaret eder...
Zemzemi içmek: Hakikat ilimlerinde dallanmaktır.
Safa: Halka nispet edilen sıfatlardan soyunmaktır.
Merve: İlâhî isim ve sıfat kadehlerinden doya doya içmektir.
Traş: İlâhî riyasetle tahakkuka işarettir.
Bıyıkları kısaltmak: Kurbet ehlinin makâmı olan tahakkuk derecesinden inmektir.
İhramdan çıkış: Halka açılmak; sıddîk derecesinde halk arasına inmektir.
Arafat: Maarifi Billâh makâmıdır.
Arafat’ta iki bayrak dikilmesi: Celâl ve Cemâl sıfatlarına işarettir; ki Allâh’a marifet yolu onlara göredir.
Müzdelife: Makâmın şuyuu ve yükselmesinden ibarettir.
Meş’ari haram: Şerr’i emirlerde durup, Allâh’ın haramlarına saygıdan ibarettir.
Mina: Kurbet makâmı ehli zevât için, murada nail olmaktır.
Üç şeytanı taşlamak: Benlik, tabiat ve âdettir.
Yedi taş atmak: Yedi ilâhî sıfatla bunu başarmaktır.
İfaza tavafı: Allâh feyzinin devamında sürekli terakki etmektir.
Veda tavafı: Allâh sırrını hak edene emanettir.”
Bâtın yani iç, sır mânâsından biraz daha söz etmek gerekirse haccın, şunları da söyleyebiliriz;
Bâtın haccın niyeti, Allâh’a ulaşmaktır!
İhram giymek, Allâh’a ulaşmak üzere tümüyle dünyadan arınmak için sanki ölen biriymişçesine kefen giymektir!
Hac öncesindeki yedi tavaf, yedi nefs mertebesinde urûc yaparak Allâh Zât’ının zuhur mahalli olan Kâbe’nin hakikatiyle özdeşleşmeye gayrettir!..
Arafat, mukaddes vadi’dir...
Arafat'ta tüm beşerî kavramlardan arınılır!
Bu arınış sonrasında üç şeytan olan benlik, tabiat ve âdetler taşlanarak bunlara geri dönmemek üzere uzaklaşılır!
Buradan Kâbe’ye gelip yapılan tavaf ve namaz, yedi sıfatta yapılacak seyr ile Zât’a ulaşmaktır...
Tavaftan sonra kılınan namaz, bunu nasip edenin huzurunda beşeriyetinin hiçliğini itiraf ve şükürdür…
Veda tavafıyla birlikte geldiğin yere dönmek, “Bakâ Billâh” içinde “seyri anillâh”tır! Hizmet için halkın arasına geri dönmektir!
Biz, hacda Kâbe’nin kişiliği, ruhaniyetiyle görüşenleri, sohbet edenleri biliriz!
Hacda daha öylesine sırlar vardır ki, bunları yazmak şimdilik mümkün değildir!
Şu kadarını iyi bilelim ki, HAC aklınızın alamayacağı kadar muazzam ve çok yönlü bir çalışmadır...
Bundan, yanlış şartlanmalar yüzünden geri kalmak, bir kişi için hayatının en büyük kayıplarının arasında olacaktır!